QUY TRÌNH TRỒNG NHÀU HỮU CƠ

Bộ phận của cây nhàu chủ yếu được dùng làm thuốc. Do đó, việc trồng cây nhàu tại nhà rất có ích lợi. Nó giúp bạn có thể tự cung ứng nguồn dược ngay tại nhà của mình.

 I: Ích lợi của việc trồng cây nhàu

Quả nhàu giúp làm đẹp tóc, da, điều trị đau nhức xương khớp, ngừa lão hoá, trị cao huyết áp, giảm căng thẳng, hạ đường huyết, ngừa ung thư, tăng đề kháng,…. Cây Nhàu là 1 thảo dược quý trong dân gian rất tốt với người lớn tuổi, người cao huyết áp, mắc tiểu đường, đau xương, tim mạch, phong thấp, viêm khớp,… Từ Quả Nhàu có thể sử dụng chế biến thành nhiều loại sản phẩm: viên nhàu, bột nhàu, xà bông trái nhàu…

Cây nhàu chủ yếu được trồng làm thuốc

II. Kỹ thuật gieo ươm cây Nhàu

1. Chọn cây mẹ lấy giống

a) Lấy hạt giống: Cây đã qua tuyển chọn, độ tuổi trung niên, cây đã ra quả, hình thái thân và tán lá đẹp, cân đối, sinh trưởng trên mức trung bình, sai quả, hạt tốt. Không lấy giống trên những cây già, cây sinh trưởng yếu kém, cong queo, sâu bệnh, bị chèn ép, lệch tán, cụt ngọn. Ví dụ: Thảo quả, Nhàu,…

b) Lấy hom giống: Cây đã được tuyển chọn, trẻ hóa, tác động để tạo nhiều chồi/cành làm vật liệu giâm hom. Các loài thiếu hạt giống, cây dễ giâm hom.

2. Thu hái giống

Thu hạt giống: khi quả hạt có dấu hiệu chín hình thái hay chính sinh lý (vỏ, quả/hạt đổi màu sắc, hạt chắc cứng, phôi và mầm hạt phát triển đầy đủ…), một số quả/hạt bắt đầu phát tán (khoảng 10 – 15 %).

Thu hom giống:

+ Hom cành: nên chọn những cành bánh tẻ, chưa hóa gỗ hoàn toàn; mỗi hom giâm có ít nhất 2 chồi nách lá. Lấy hom vào thời tiết râm mát, bảo quản trong môi trường ẩm, thời gian bảo quản càng ngắn càng tốt, tối đa không nên quá 24h.

+ Hom thân: nên chọn những thân không quá

– Quả khô: Đánh đống ủ 2-3 ngày cho chín đều. Phơi dưới nắng nhẹ 2-3 ngày, thu lấy hạt tách ra ở 2-3 nắng đầu. Hạt có dầu không phơi dưới nắng to trên nền xi măng, hạt có cánh nhỏ làm sạch trước khi phơi.

– Quả thịt: Đánh đống ủ 2-3 ngày cho chín đều. Sau khi ủ có thể ngâm nước một vài ngày sau đó chà xát, đãi lấy hạt tốt rồi hong phơi cho khô ráo.

– Quả hạch: Đánh đống ủ 5-7 ngày hoặc lâu hơn cho chín đều. Om trong nước nóng khoảng 60 – 65° (3 sôi + 2 lạnh) trong thời gian 30-40 phút rồi dùng dao tách đôi phần thịt quả ra khỏi hạt khá dễ dàng.

4. Bảo quản hạt giống

– Bảo quản khô thông thường (khô mát): cho hạt vào túi nilong, chum, vại, bình, lọ. Rải một lớp tro, vôi bột lên trên, gắn kín. Đặt nơi khô ráo, thoáng mát. Thời gian bảo quản thường dưới 1 năm.

– Bảo quản khô-lạnh: Cho hạt vào túi nilong, dán kín. Đặt trong kho lạnh hay tủ lạnh. Duy trì nhiệt độ từ 0-5°C.

– Bảo quản ấm – lạnh: Cho hạt vào thùng sắt, gỗ, bao tải, túi nilong. Đặt trong kho lạnh hoặc tủ lạnh và duy trì nhiệt độ từ 5 – 10°C. Tạo điều kiện thông thoáng nhưng tránh làm khô hạt hay giảm hàm lượng nước trong hạt.

– Bảo quản ẩm tạm thời (ẩm – mát): Trộn hạt với cát ẩm theo tỷ lệ 1 hạt/2-3 cát tính theo thể tích. Đánh thành luống cao 15-20cm rồi phủ lên trên một lớp cát ẩm. Để nơi ẩm mát, thông thoáng, xáo trộn định kỳ, loại bỏ những hạt mốc, thối. Khi cát khô sàng riêng hạt, làm ẩm cát rồi lại trồn đều, đánh lống bảo quản tiếp. Độ ẩm cát thích hợp là 20 – 25% (cát nắm không rịn nước, tự rã từ từ sau khi buông tay). Thời gian bảo quản không quá 4 tháng, thông thường trên dưới 1 tháng.

– Không nên bảo quản: Hạt giống mất sức nảy mầm, sơ chế xong cần khẩn trương xử lý và gieo ươm ngay, không nên bảo quản lâu.

5. Xử lý hạt giống

– Chỉ cần ngâm nước lã: Hạt võ rất mỏng, dễ thấm nước, chỉ ngâm nước thường 20 – 25°C trong 1-2 giờ hoặc lâu hơn rồi đem ủ.

– Ngâm nước ấm 35 – 40°C (2 sôi + 3 lạnh) trong 6-8 giờ: Cho các loại hạt có dầu, vỏ mỏng rồi đem ủ.

– Ngâm nước nóng già 70 – 80°C (3 sôi + 2 lạnh) trong đó 4-5 giờ: cho các loại hạt lớn, vỏ dày, cứng rồi đem ủ.

– Ngâm nước sôi (95 – 100°C) trong 0,5-1 phút, sau đó ngâm vào nước ấm trong 8-10 giờ cho trương nở rồi đem ủ.

– Xử lý đặc biệt: Chặn một phần, khía hay mài hạt đối với hạt dạng hạch, vỏ cứng, có lớp áo keo khó thấm nước; đốt qua lửa; dùng axit rồi mang ngâm nước ấm hay nóng và đem ủ.

– Khử trùng hạt giống: Ngâm hạt trong dung dịch thuốc tím 0,1 % trong 1-3 giờ, rửa lại hạt bằng nước sạch rồi đem xử lý nhiệt độ như trên. Có thể dùng Benlat, Formon, hay PCNB… nhưng phải theo chỉ dẫn.

6. Gieo hạt

– Gieo tạo cây mầm để cấy: Gieo hạt đã xử lý lên luống cát (hay luống đất + phân hoai) để tạo cây mầm đủ tiêu chuẩn rồi đem cấy vào bầu hay luống đất ( tạo cây rễ trần). Thường áp dụng cho các loài cây có hạt nhỏ, hạt giống khan hiếm, đắt.

– Gieo thẳng vào bầu: Đem hạt đã nứt nanh gieo vào bầu ở các luống ươm, số lượng từ 1-3 hạt/bầu tùy theo đặc điểm và tình trạng hạt giống. Áp dụng cho loại hạt lớn, nảy mầm nhanh, nứt nanh đồng loạt.

– Đặc biệt: Có thể gieo thẳng hạt đã xử lý vào hố trống mà không qua khâu gieo ươm.

– Chăm sóc luống gieo:

Che tủ: Tủ mặt luống bằng rơm rạ đã khử trùng.

Bảo vệ: Chống kiến, chuột, gia cầm hại hạt và mầm.

Tưới nước giữ ẩm thường xuyên.

Làm cỏ phá váng, tỉa dặm cây và phòng trừ sâu bệnh theo định kỳ

7. Tạo cây con

– Cây con có bầu kích thước lớn ( Đường kính 10 -12 cm, cao 15- 20cm): Áp dụng cho cây con trên /dưới 2 năm tuổi.

– Cây con có bầu kích thước trung bình (Đường kính 8- 10 cm, cao 12-15 cm): Áp dụng cho cây con trên 1 năm tuổi sinh trưởng chậm hay dưới 1 năm tuổi sinh trưởng nhanh.

– Cây con có bầu kích thước nhỏ ( Đường kính 4-5 cm cao, 6-8 cm): Nhưng thường chỉ dùng cho Keo, Bạch Đàn.

– Có thể tạo cây rễ trần để trồng: Cây trồng dễ sống, sinh trưởng nhanh, có thể trồng bằng thân cụt (Stump).

– Có thể trồng bằng hom thân/cành cắm trực tiếp vào hố: Loài cây rất dễ ra rễ từ hom thân và cành.

8. Hỗn hợp ruột bầu (vỏ bằng túi Polyetylen)

– Đối với cây mọc nhanh: 94% đất tầng mặt +5% phân chuồng hoai + 1% supe lân. (Có thể gia tăng thêm 5% phân chuồng hoai và giảm bớt lượng đất tương ứng).

– Đối với cây mọc chậm: 89% đất tầng mặt + 10% phân chuồng hoai + 1% supe lân. (Có thể tăng thêm 5% phân chuồng hoai và 1% lân và giảm bớt lượng đất tương ứng).

9. Cấy cây vào bầu

– Bứng cây mầm: Khi cây đủ tiêu chuẩn ( Dựa vào kích thước và số là, tùy theo loài) và đã chuẩn bị xong bầu cần bứng từng cây để cấy. Tưới đẫm nước luống gieo, dùng bay nhỏ để bứng từng cây hay cụm cây, rũ nhẹ đất cát và đem ngâm rễ trong khay nước cho ngập phần rễ mầm. Bứng cây vừa đủ để cấy hết trong buổi, không để cây mầm sang buổi sau.

– Kỹ thuật cấy: Dùng que nhọn tạo một lỗ giữa bầu đủ sâu và rộng theo kích thước của bộ rễ. Đặt phần rễ cây ngay ngắn vào giữa lỗ sao cho cổ rễ hơi thấp hơi miệng hố rồi nhấc nhẹ lên cho rễ khỏi bị quằn. Một tay vẫn giữ cây, tay kia dùng que cắm sâu vào bên ngoài hố rồi bẩy nhẹ vào trong để ép đất vào rễ và gốc cây. Có thể dùng thêm các đầu ngón tay để ấn nhẹ đất quanh gốc và xóa lấp vết hố mới tạo ra.
Chú ý: chọn thời tiết cấy râm mát và tạo độ ẩm cao cho bầu trước khi cấy. Cần che bóng và tưới nước đủ ẩm thường xuyên sau khi cấy

 III. Kỹ thuật trồng cây nhàu

1. Chọn mật độ trồng

– Mật độ thấp: Dưới 1.000 cây/ha; Đây là một độ trồng chủ yếu của cây dược liệu quý hiếm, nguồn giống khó khăn và cho thu hoạch lâu năm (Nhàu,…).

– Mật độ trung bình: 1.000 – 2.500 cây/ha; Áp dụng cho cây dược liệu thân, lá (Chóc máu,…).

– Mật độ cao: Trên 2.500 cây/ha (thậm chí trên 5.000 cây/ha như loài Củ Dòm, Sa nhân); Áp dụng cho cây dược liệu lấy củ, rễ, thường mọc thành cụm, khóm.

2. Cách trồng cây nhàu: Cây Nhàu ưa sáng, khi nhỏ cây hơi chịu bóng, ở rừng tự nhiên cây hay mọc trong rừng thứ sinh, rừng hồi phục sau nương rẫy. Thị trường cung cấp Nhàu đã xuất hiện ở nước ta từ lâu.

3. Điều kiện trồng cây nhàu: Cây thích nghi ở nơi ẩm thấp, đất trồng phát triển trên các loại đá như: Grannit, phiến thạch sét, Gnai, sa phiến thạch, phiến thạch mica, … Đất trồng còn tương đối tốt, tầng mặt tỷ lệ mùn 2 đến 3%, tầng đất dày khoảng 60 cm, tơi xốp, thấm nước, thoát nước tốt.

Cây Nhàu con khi đem trồng: cây cao tầm 20 đến 30cm, không sâu bệnh, phát triển cân đối.

4. Thời vụ trồng: trồng vụ xuân, khi mưa phùn hoặc vào đầu mùa mưa.

Kỹ thuật trồng cây nhàu: Trồng cây nhàu bằng cây con có bầu, trồng vào các ngày mưa nhỏ hay râm mát. Rạch vỏ bầu cây, xúc 1 hố sâu bằng độ cao bầu cây trồng. Đặt cây vào, lưu ý cổ rễ cây ngang mặt hố, sau đó vun đất quanh gốc cây, tránh dẫm phải bầu làm bể bầu. Để ý tạo độ che bóng mát cho cây nhàu ở giai đoạn đầu mới trồng.

Bón phân cho cây đầy đủ: Phân chuồng hay phân hữu cơ sinh học, nên áp dụng cho nhiều cây khi điều kiện có thể. Phân bón thông thường: từ 2 đến 5kg phân chuồng hoai mục, 15g Supe lân hay 30 đến 50g NPK ( GỐC HỮU CƠ).

Bón phân khi trồng: bón lót mỗi hố 3 đến 5kg phân chuồng, 50g lân.

Cách trồng cây nhàu có giá trị dược phẩm và giá trị dinh dưỡng cao, nếu đất rộng có thể trồng 1 vài cây hỗ trợ chữa bệnh, nếu ý định canh tác nhàu thì nên để ý tìm hiểu trước thị trường.của chợ

V. Kỹ thuật chăm sóc cây nhàu

1. Xử lý thực bì và làm đất

– Xử lý thực bì và đào hố cục bộ: Áp dụng cho hầu hết các trường hợp trồng cây dược liệu. Hố đào kích thước 30x30x30cm (bầu trung bình) hay 40x40x40cm (bầu lớn).

– Xử lý thực bì toàn diện và cây đất: Chỉ áp dụng cho một số trường hợp trồng cây dược liệu trên quy mô nhỏ như vườn hộ. vườn gia đình.

2. Bón lót

– Bón đầy đủ: Phân chuồng hoai (hoặc Phân hữu cơ sinh học), NPK; nên áp dụng cho tất cả các loài cây khi điều kiện cho phép. Lượng phân bón thông thường: 2-5kg phân chuồng hoai (hoặc 0,5kg phân hữu cơ sinh học) + 30-50g NPK (hoặc 15g Supe lân).

3. Chăm sóc cây trồng

– Năm thứ 1: Nội dung chăm sóc:

Trồng dặm lại những cây bị chết, phát dọn thực bì cạnh tranh, làm cỏ, xới đất quanh gốc 40-45cm, vun gốc, sửa thế cây, bón thúc, phòng chống gia súc và sâu bệnh gây hại.

Cách thức chăm sóc cây năm đầu :

Làm cỏ, xới đất, vun gốc: Mỗi tuần thứ 3 đến tuần thứ 4 kể từ ngày trồng: Tiến hành nhổ cỏ, bổ sung phân bón gốc, xới đất rồi vun gốc. Định kỳ ngắc lại sau 25-30 ngày.

Bón thúc: NPK 16-16-8 : 50gr / gốc +  3-5kg phân chuồng đã xử lý + Phân xanh đã ủ hoai mục( nếu có) số lượng 5-10kg ủ trên gốc + Chế phẩm Bio-Tribio ( tỷ lệ 1:100) +30gr lân + 30gr cali . Tất cả trộn đều với đất cào từ luống, sau đó vun lại luống và tưới nước ẩm.

Tưới nước: Cây ở độ tuổi này rễ chưa bám sâu vào lòng đất nên phải duy trì lượng nước quanh gốc từ 50-60%. Chính vì vậy, khi trời không mưa thì phải thường xuyên tưới nước theo chu kỳ ngày cách ngày.

Ngăn ngừa bệnh ( sâu ăn lá, nấm, vi khuẩn): Định kỳ 15 ngày / lần, tiến hành phun dung dịch trù bệnh được chiết xuất từ ( Rượu trắng, ớt, gừng, tỏi) đã ủ lên men ít nhất 30 ngày. Pha theo tỷ lệ 100ml/20 lít nước rồi phun vào chiều mát trời. Lưu ý : Phun nhắc lại định kỳ 15 ngày / lần.

Dưỡng cây: Để tăng sức đề kháng cho cây thì phun bổ sung chế phẩm Bio-Tribio theo tỷ lệ 1 lít; 100 lít nước, phun vào chiều mát, phun từ gốc lên ngọn. Định kỳ phun nhắc lại sau 21 ngày/ phun 1 lần. Lưu ý: Nếu ngày nào có phun dung dịch tỏi ớt thì cách ra sau 3 ngày.

– Năm thứ 2 trở đi: Nội dung chăm sóc:

Làm cỏ, xới đất, vun gốc: Sau 30-45 ngày kể từ ngày làm cỏ, xới gốc, gần nhất :Tiến hành nhổ cỏ, bổ sung phân bón gốc, xới đất rồi vun gốc. Định kỳ ngắc lại sau  35-40 ngày.

Bón thúc: NPK 20-20-15 : 70gr / gốc +  3-5kg phân chuồng đã xử lý + Phân xanh đã ủ hoai mục( nếu có) số lượng 5-10kg ủ trên gốc + Chế phẩm Bio-Tribio ( tỷ lệ 1:100) +30gr lân + 30gr cali . Tất cả trộn đều với đất cào từ luống, sau đó vun lại luống và tưới nước ẩm.

Tưới nước: Cây ở độ tuổi này nhu cầu cần nước rất lớn đặc biệt mùa khô nên phải duy trì lượng nước quanh gốc từ 50-60%. Chính vì vậy, khi trời không mưa thì phải thường xuyên tưới nước theo chu kỳ ngày cách ngày, ít nhất là 3 ngày tưới nước 1 lần ( nếu nhiệt độ trong ngày không quá cao trên 33 độ C).

Ngăn ngừa bệnh ( sâu ăn lá, nấm, vi khuẩn): Định kỳ  10-15 ngày / lần, tiến hành phun dung dịch trù bệnh được chiết xuất từ ( Rượu trắng, ớt, gừng, tỏi) đã ủ lên men ít nhất 30 ngày. Pha theo tỷ lệ 100ml/18 lít nước rồi phun vào chiều mát trời. Lưu ý : Phun nhắc lại định kỳ ít nhất 15 ngày / lần.

Dưỡng cây: Để tăng sức đề kháng cho cây thì phun bổ sung chế phẩm Bio-Tribio theo tỷ lệ 1 lít; 100 lít nước, phun vào chiều mát, phun từ gốc lên ngọn. Định kỳ phun nhắc lại sau 21 ngày/ phun 1 lần. Lưu ý: Nếu ngày nào có phun dung dịch tỏi ớt thì cách ra sau 3 ngày. Trường hợp vào mùa mưa thì hoa tai chế phẩm Bio-Gavi theo tỷ lệ 1 lít:60 lít nước , tưới ẩm gốc để tăng mật độ nấm có ích giúp ngăn ngừa bệnh tuyến trùng.

4. Bảo vệ cây trồng

– Phòng chống gia súc: Cần quản lý việc chăn thả ở giai đoạn cây còn non.

– Phòng chống sâu bệnh: Cây dược liệu trong tự nhiên rất ít khi bị dịch sâu bệnh gây hại. Một số loài cây khi trồng có thể xuất hiện dịch bệnh, do vậy cần có biện pháp điều tra phát hiện và tổ chức phòng trừ theo khả năng cho phép.

Một số bệnh trân cây Nhàu và phương án xử lý :

+ Ngăn ngừa ruồi, côn trùng chích hút: Đặt bẫy ruồi + trộn thêm chất oncol dịch thu hút ruồi.

+ Ngăn ong/ bướm/ bò cào/ châu chấu : Sử dụng chế phẩm tuốc sinh học trị bệnh phù hợp với cây trồng hữu cơ ( Không sử dụng thuốc hóa học)

+ Trị nấm, vi khuẩn : Sử dụng chế phẩm chiết xuất từ Gừng, ớt, tỏi,.. để phun cho cây định kỳ 7-10 ngày 1 lần, chu kỳ phun 3-4 lần/ tháng.

Trên đây là một số quy trình kỹ thuật cơ bản theo tiêu chuẩn hữu cơ. Đề nghị các bộ phận kỹ thuật dựa vào để triển khai. Trong quá trình triển khai, nếu cần thiết phải thay đổi tên thuốc, phân bón, nhằm cải thiện tăng hiệu quả, chất lượng thì phải đề xuất đế lãnh đạo công ty xem xét và thông báo áp dụng.

TP.Hồ Chí Minh, ngày 28-06-2021.

         T/M CTY CP NN ĐÔNG PHƯƠNG

Giám đốc đã ký